Discriminatie is een moeilijk onderwerp. Iedereen veroordeelt het en vindt dat hij zelf niet discrimineert. Maar onbewust zit in onszelf en in onze cultuur een hele discriminatoire traditie. Dat begint al bij het niet eens zijn met iemand anders. Die ander is dan al gauw slecht geïnformeerd, dom, onverschillig of niet de moeite waard. Of je dan zelf misschien wat ongevoelig bent voor zijn of haar argumenten, of je dan misschien zelf niet zo invoelend bent, dat je die zwak geformuleerde mening van de ander niet kunt of wilt doorgronden, ligt dan niet voor het grijpen.
Als ik het vuurwerk met oud en nieuw veroordeel op grond van milieu en persoonlijke overlast, krijg ik in de raad wel steun. Maar wee mijn gebeente, als ik daar ook paasvuur aan koppel, dat mag ik de mensen niet afpakken. Ik begrijp die eenvoudige gewoonte niet, maar anderen begrijpen niet, hoe ik dat stukje milieuvervuiling überhaupt durf te noemen. Met taboes als houtstook of het terugdringen van autoverkeer en parkeergelegenheid ontmoet ik datzelfde onbegrip. In deze tijd!
Het is niet alles rationeel en beargumenteerd wat onze gewoonten beheerst. Soms moeten we ons van een probleem eerst bewust worden, voor we er überhaupt een probleem in zien.
Ik ben nogal benieuwd naar de leefwereld van andere mensen. Als ik op vakantie ga, wil ik altijd met de mensen kunnen communiceren: hoe is dat voor u en hoe doen jullie dat? Om dat in Portugal en Brazilië te bereiken ben ik uitgebreid Portugees gaan leren en langzamerhand kan ik in Italië en Spanje ook terecht. Natuurlijk oogst dat waardering, maar het gaat mij er om dat ik hun leefwereld leer kennen. En toch blijf ik me betrappen op restjes discriminatie bij gewoontes en gebruiken van anderen. Als iemand dialect praat denk ik al gauw, dat die nooit de IJssel over is geweest. Als iemand geen vlees eet, ben ik al gauw alert op andere verdachte signalen: ook nog vrije school en alternatieve geneeskunde? Of even erg: die vrouw is zwart en ze kan ook nog prachtig zingen – ja, dat kan gebeuren. Want die kant is er ook: voorkeur op oneigenlijke gronden.
Pas als wij bereid zijn onze privileges onder ogen te zien, onze voorkeuren en gewoontes kritisch te bevragen en benieuwd te zijn naar de motieven en argumenten van anderen, kan discriminatie teruggedrongen worden. En, oh ja, ik houd nog wel eens van een grapje. Maar humor verhult ook nog wel eens sentimenten van discriminatie. Laten we dat ook gebruiken om kwalijke restjes bij onszelf te ontdekken en te bestrijden.
Laten we discriminatie bij anderen en bij onszelf signaleren en bestrijden. Dat hoeft geen oorlog te worden, dat is een proces en dat is niet altijd even makkelijk.
En zullen we dan in Winterswijk beginnen met die pesterij van Zwarte Piet af te schaffen, waar niemand mee gediend is en waar veel mensen zich aan storen?
Paul Puntman
Fractielid GroenLinks